Bedensel Engel (Uzay Terapisi Ve Fizyoterapi)

Uzay terapisi nedir dediğimizde, temelde astronotların uzayda giydiği özel giysilerden ve uzay teknolojisinden ilham alınarak geliştirilen alternatif, pediatrik bir fizik tedavi yöntemidir. En önemli parçası terapi elbisesi Thera Suit’dir. Uzay terapiye girecek olan çocuğa giydirilen giyilebilir ortezin adıdır Thera Suit.
Fizyoterapi ve rehabilitasyon biliminin en temel taşlarından birisi; zayıf kasın yer çekimi kuvvetine karşı koymadaki başarısızlığıdır. Bu gerçekten hareketle hazırlanan uzay terapi ünitesi ve bu ünitenin kullanımı sağlayan yan ürünlerle sağlanan egzersiz ve terapi çalışmaları ile uzvu yer çekimine karşı koruyamayan ekstremite tamamen askıda tutularak ve ağırlık kuvveti ortadan kaldırılarak hasta harekete başlatılabilir. Uzvun askıda tutularak ağırlığının alınması, hastanın istenilen hareketleri daha kolay yapabilmesine imkan tanımakta ve bu yapılan hareketlerin hastaya öz güven aşılamasını sağlamaktadır.
Uzay terapisi fizik tedavi ve rehabilitasyon alanında son yıllarda geliştirilen ve Serebral palsi başta olmak üzere bir çok nörolojik hastalıkta kullanılan tedavi metodudur.

Çocuklarda bedensel engele yol açan hastalıklardan biri multiple sklerosistir. Ataklar halinde seyreden bu hastalıkta çocuk hareket ile desteklenmezse gelişimi sürekli gerileme gösterebilir.

Multipl skleroz (MS) merkezi sinir sisteminin kronik, iltihaplı, demiyelinizasyon ve multifokal nörolojik tutulumla seyreden bir hastalığıdır. Hastalık patojenezinde immün sistemin rol oynadığı kabul edilmektedir. Ortalama 30 yaşında (15-50 arası) başlar. Erkeklere göre kadınlarda daha erken yaşta başlar ve daha sıktır. Hastalık alevlenme ve sönmelerle seyreder. Çift görme olabilir. Boynunu aniden öne eğdiğinde aşağı doğru yayılan ağrı ve elektriklenme hissi duyar. Konuşma ve denge bozulabilir. Sıcağa karşı tahammül azalır. Yorgunluk çekerler ve sabahları dinlenmemiş olarak kalkarlar. Tedavide ilaçlardan ve rehabilitasyondan yararlanılır. Rehabilitasyonla bağımsızlık düzeyi en üst seviyeye çıkaracak stratejiler geliştirilir. Rehabilitasyon uygulaması sırasında aşırı yorgunluk ve terleme oluşmasından kaçınılmalıdır. Tedavi, motor sorunları kompanse edici şekilde ayarlanmalı, inaktivite komplikasyonları önlenmelidir. İş uğraşı becerileri artırılmalı, oturma, ayakta durma dengeleri sağlanmalı, yürüme düzeltilmelidir. Hastanın durumuna göre çeşitli cihazlar verilebilir. Mesleki sorunlar giderilmeye çalışılır.

Serebral palsi (CP) yaşamın erken dönemlerinde gelişimi henüz tamamlanmamış beyinin ilerleyici olmayan bir hastalığı sonucu ortaya çıkan, kalıcı ancak değişime uğrayabilen hareket, postür ve tonus bozukluğudur. Bu çocuklarda ayrıca duyu organı, zeka ve duygulanım bozuklukları da bulunabilir. CP sıklığı 1000 canlı doğumda 2-3’dür. Çoğu hastada başlangıçta kaslar gevşekken giderek spastisite gelişir ve klinik ağırlaşır. Vücudunun bir tarafı tutmayan (hemiplejik) çocuklarda emekleme asimetriktir veya hiç emekleme yoktur. Rehabilitasyonla çoğu hasta günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız hale gelir ve ambulatuvar olurlar. Bacakları tutmayan (diplejik) hastalar gevşek bir dönemden sonra spastik hale gelirler. Ayakta durma ve yürüme gecikir. İki yaşına kadar oturma dengesini kazanan çocuklar ambulatuvar hale gelebilir. Kol ve bacakları tutmayan (tetraplejik) CP’li çocukların ¼’ünde hastalık hafif seyreder ve bu hastalar ambulatuvar hale gelip günlük yaşam aktivitelerini hafif kısıtlamayla yapabilirler. Yarısında hastalık orta derecede seyreder ve bu çocuklar tam bağımsız olamazlar ancak yeterli fonksiyonel kapasiteye ulaşabilirler. Geriye kalan ¼’ünde ise hastalık ağır seyreder ve bu çocuklar hayat boyu bakıma muhtaçtırlar.
Serebral palsili çocukların rehabilitasyon programı hastanın yaşına ve fonksiyonel durumuna göre belirlenir. CP’li çocuğun rehabilitasyonunda fizik tedavi, iş-uğraşı tedavisi, konuşma ve yutma terapisi, özel eğitim, cihazlama, ilaç ve cerrahi tedaviler FTR (fizik tedavi ve rehabilitasyon) hekiminin önderliğinde, ekip anlayışı içinde, birlikte planlanmalı ve yürütülmelidir.
Bebeklerde doğum sırasında kol sinirlerinin zedelenmesi sonucu ortaya çıkarlar. Brakiyal pleksusun felci halinde uzun süreli rehabilitasyon gerekir. Başlıca iki tip brakiyal pleksus felci vardır.

Üst pleksus yaralanmaları (Erb-Duchenne felci). Boyundan çıkan C5 ve C6 köklerinin lezyonudur. Omuz yandan kaldırılamaz ve içe döndürülemez. Kol vücuda yapışır ve içe döner; avuç içi arkadan görülür (bahşiş isteyen garson pozisyonu).
Alt pleksus yaralanmaları (Klumpke felci). C8 ve T1 köklerinin lezyonudur. El parmak aralarındaki kaslarda ve bilek fleksörlerinde erime ve felç olur. El pençe el görünümü alır. Hastalığın seyri Erb-Duchenne’den daha iyidir.

Osteoartroz veya kısaca artroz da denilen osteoartrit (OA) en sık görülen romatizma çeşididir. Türkçeye yanlış olarak “kireçlenme” adıyla geçmiştir. Artroz bir eklem hastalığıdır ve ilk değişiklikler eklem kıkırdağında başlar. Hastalık ilerledikçe eklem kenarlarında kemik çıkıntılar oluşur. Bu çıkıntılar röntgen filmlerinde en dikkat çekici görüntüler olduğu için artroza yanlışlıkla “kireçlenme” denilmiştir.
OA ne tür bir romatizmadır? Belirtileri nelerdir? Osteoartrit eklemlerin iltihapsız romatizmasıdır. Bir veya birçok eklemde ağrı ile seyreder. Ağrı ile bilirlikte eklem tutukluğu, eklemden ses gelmesi, hareket kısıtlılığı ve şekil bozuklukları olabilir.
Osteoartrit nasıl teşhis edilir? Kan tahlilinde bir şey bulunur mu? Osteoartrit teşhisi muayene ile konur. Röntgen filmleriyle derecesi tespit edilir. Artrozun radyografik olarak 4 derecesi vardır. 1’inci derece en hafifi, 4’üncü derece en ağırıdır. Kan tahlili normaldir.
Nasıl tedavi edilir? İlaç ve fizik tedavi ile artrozlar tedavi edilir. İleri dönemlerinde, nadiren ameliyat gerekir.
(1) İlaç tedavisi. Osteartritte ilaçlar genellikle ağrıya kesmek amacıyla kullanılan analjeziklerdir. Analjezikler (ağrı kesiciler) kontrolsüz olarak devamlı kullanıldıklarında hastalığı durdurmak yerine ilerletebilirler. Bu ilaçların uzman kontrolünde kullanılması gereklidir. Glukozamin sulfat ve kontroitin sulfatın uzun süreli kullanımlarında ağrı kesici etkilerinin yanında hastalığın ilerlemesini yavaşlatıcı etkileri de vardır.
(2) Fizik tedavi ve rehabilitasyon. Mevcut tedavi yöntemleri içinde en mantıklısı ve ucuzudur. Hastaya zarar vermeden hastalığın belirtilerini hafifletir ve ilerlemesini yavaşlatır. 15 ile 21 seanslık tedavi genellikle yeterli olmaktadır.
(3) Cerrahi tedavi. İlaç ve fizik tedaviye cevap alınamayan ağır vakalarda cerrahi tedavi yapılır. Son yıllarda protezler başarı ile kullanılmaktadır.

Omurganın yana eğilmesidir. Çoğunlukla büyüme çağında ortaya çıkar. Kızlarda daha yaygındır. Skolyozun %80’inin sebebi bilinmemektedir (idiyopatik). Skolyozdan kuşkulanıldığı zaman, hasta soyunur, ayaklarını bitiştirir, dizlerini bükmeden avuç içleri birbirine bakacak şekilde kollarını aşağı doğru sarkıtarak öne doğru eğilir. Skolyoz olması halinde sırttaki deformite belirginleşir. Özel tekniklerle yapılan radyolojik tetkiklerle skolyozun derecesi belirlenir. Skolyozun ilk belirtesi sırt, omuz veya göğüs kafesinde gelişen deformitedir. İlerleyen olgularda sırt ve bel ağrısına ve nefes darlığına sebep olabilir.
Üç yaşın altındaki çocuklarda idiyopatik skolyoz S şeklinde veya 37°’nin üzerindeyse ilerleme riski yüksektir. Fark edildiğinde 15°’nin altındakiler ise gerileyicidir. 10 yaşın üzerindeki çocuklardaki idiyopatik skolyozun %3’ü kendiliğinden geriler. Bu çocuklarda eğrilik S şeklindeyse, lomber bölgedeyse, kızlarda ergenlikten önce başlamışsa ilerleme riski yüksektir. Kızlarda ilerleme riski erkeklerden çok fazladır. Skolyozların çoğunda, 15-17 yaşlarında omurların büyümesinin durmasıyla, eğriliğin artması da durur. Kemikler olgunluğa ulaştığında 30°’nin altındaki eğriliklerin ilerlemediği, 50°’nin üzerindeki eğriliklerin ise yılda 1° ilerlediği bildirilmiştir.
Skolyoz tedavisinde eğriliğin erken fark edilmesi, ilerleme ihtimalinin hesaplanması ve düzeltme çalışmalarına hemen başlanması önemlidir. Okul çağındaki çocuklarda 20°’nin altındaki eğriliklerde grafi 6 ay sonra tekrarlanır, ilerleme ve kozmetik bir sorun yoksa tedaviye gerek yoktur. Tedavi hastanın durumuna göre egzersiz, traksiyon, alçılama veya breysleme, elektrik stimulasyonu ve cerrahi şeklinde düzenlenir. Kemik gelişimi tamamlamamış çocuklarda 30-45° arasındaki eğriliklerde ve 20°den küçük ancak radyolojik olarak ilerleme gösteren eğriliklerde breysleme yapılır. Eğrilik kabul edilemeyecek kadar büyükse ya da diğer yöntemlerle düzeltilemiyorsa cerrahi tedavi gerekir.